1 SAH ABBASIN ISLAHATLARI

Sefeviler dovleti haqqinda danisarken Sah Abbasin islahatlari barede qeyd etmemek mumkun deyil .Sah abbas ozunun ugurlu islahatlari ile orta esir Azerbaycan tarixinde xususi yer tutur .Sah Abbas Osmanlilarla sulh bagladiqdan sonar islahatlara basladi . Ilk once tayfalarin usyankar hereketlerini yatirmaq ucun onlarin ozbasina silah gezdirmek huququnu legv etdi ,qeyri-turklerin, esasen farslarin hakimiyyetini mohkemlendirmek ucun paytaxti onlarin six yasadigi Isfahana kocurdu . Ordunu yeniden teskil etdi . Bele ki, orduda qizilbaslarlarla yanasi tufengci , topcu ve qulamlar adlanan birlikler yaratdi .Boyuk tkikinti isleri apardi ,bezi seherleri vergiden azad etdi . Ssah Abbasin heyata kecirdiyi ugurlu islahatlar ,daxili ve xarici siyaset neticesinde Sefevi dovleti Yaxin vbe Orta Serqin en qudretli inperatorluqlarindan birine cevrildi. Sah Abbasin kecirdiyi bu islahatlarda esas meqsed merkeze qacma meyillerine son qoymaq ,dovledte merkezlesdirmeni temin etmek idi.Sahin plani istenilen neticeni verdi. Bildiyimiz kimi Sah Abbas dord islahat kecirmisdir :qizilbaslar,qulamlar,tufengciler ve topcular . 1.QIZILBASLAR.Esasen suvarilerden ibaret olmaqla butun on yeddinci esr boyu Sefevi qosununda ustunluk teskil edirdiler Onlarin sayi 200 min nefere catirdi ki, yalniz 60 min neferi doyuse gedirdi. 2.QULAMLAR.Onlar xususi qvardiya teskil edirdirdiler . Esasen gurcu,cerkez, osetin ve digger xiristian ailelerinden oglan usaqlari toplanir , zorla islamlasdirilib sarayda xususi rejimle telim olunurdular .3.TUFENGCILER. Bunlar olkenin muxtelif vilayetlerinden toplanirdilar . Onlar ehalinin yoxsul tebeqesinden secilirdi ,sayi 12min nefere catirdi. 4.TOPCULAR.Sah Abbasin teskil etdiyi ordunun 500 sehra topu vardi.1598-ci ilde paytaxtin Qezvinden Isfahana kocurulmesi neticesinde Sefevi dovletinde bezi etnik numayendeler artdi.Sah Abbas olkenin idare olunmasinda ozunu Iran sahlara benzetmeye calisir, taninmis qedim Iran nesil numayendelerini himaye edir , yuksek dovlet vezifelerini ireli cekirdi. Qizilbaslar Sefevi imperatorlugunun idare olunmasinda xususi yer tuturdular .Sefevi sahlari ve saray xidmetcileri azerbaycan dilinde danisirdilar.Umumen,1578-1590-ci illerde Sefevi-Osmanli muharibelerinde agir meglubiyyete ugramis Sefevi dovleti vacib herbi islahatlar kecirmeye mecbur oldu Sah Abbas herbi-kocme qizilbas eyanlarinin muqavimetini qirdi. O,odlu silahla techiz olunmus 44 min neferlik guclu nizami ordu yaratdi. Azerbaycan turklerinden ibaret qizilbas suvari desteleri yeniden berpa edildi..